In de decembermaand steken we graag sfeer verhogende lampen en kaarsjes aan, om de donkere dagen wat (ver)lichter door te komen.
Daarom besteden we voor de Vondst van deze Maand aandacht aan een bijzondere vondst die bijna 30 jaar geleden in de Zuivelstraat is gedaan; het zwavelstokkenbakje.
Op het terrein achter het voormalig postkantoor aan de Zuivelstraat, is in 1995 in een gemetselde afvalput een rood aardewerk bakje gevonden. De beerput behoorde bij het achterhuis van het in de 15e eeuw afgebroken huis De Kleine Haan in de Oude Kerkhofstraat. Het aardewerk bakje dateert uit de eerste helft van de 15e eeuw en is 16 centimeter breed, 12,5 centimeter hoog en 8,5 centimeter diep. Het bakje staat op een vlak afgewerkte voet en heeft aan beide korte zijden een verticaal geplaatst oortje. De verbrede bovenrand van het bakje is voorzien van kantelen. Inwendig is het bakje uitgehold, zodat een smalle sleufvormige holte ontstaat.
Het bakje is aan weerszijden versierd met de afbeeldingen van een leeuw, een aap en vier dierenkoppen. Aangenomen wordt dat dergelijke bakjes gebruikt werden om zwavelstokjes te maken. De inhoud, een mengsel van gelatine en zwavelpoeder, werd door verwarming vloeibaar. Daarin stak men stokjes of hennepstengels. Zwavelstokken waren niet, zoals vaak gedacht, de voorlopers van de lucifers (een uitvinding uit 1944), want ze konden niet door wrijving ontbranden. De zwavelstok werd tegen een gloeiend kooltje of een tondeldoosje gehouden en vloog dan in brand. Met het brandende stokje werden kaarsen en olielampen aangestoken.
Het is niet met zekerheid te zeggen, maar misschien verwijst de naam van het huis De Kleine Haan nog naar het beroep van zwavelstokkenmaker?
Ook is onbekend of dit aardewerk zwavelstokkenbakje door een Bergse pottenbakker gemaakt is. Het heeft niet de typische reguliere vorm van een ‘Bergs aardewerkproduct’, maar door diverse andere vondsten weten we dat de Bergse pottenbakkers soms ook ‘afwijkende’ vormen produceerden, bijvoorbeeld op bestelling.
Het zwavelstokkenbakje is te bezichtigen in de tentoonstelling in de ArcheoHotspot Bergen op Zoom.
Bronnen:
Opgravingen in Bergen op Zoom, Marco vermunt en Alexander van der Kallen, p. 80, 85 en 86.
“Archeologisch onderzoek achter het voormalig postkantoor in de Zuivelstraat. Een voorlopig verslag”, Marco Vermunt, Waterschans 1995-1, p. 125-128.
Zwavelstokkenbakje 15e eeuws Kleine Haan Oude Kerkhofstraat BoZ.jpg
